2025-02-07-Targi Kielce-baner-LASexpo25-1296x600px
Forestpol baner_980x200_copy_1
wbleasing
fpkjg
Slide
Slide
Slide
stihl-jesien2024-AkuGratis-1150x600-01

Ryzyko zawodowe operatora ciągnika leśnego

Autor: dr Krzysztof Wójcik

Zdjęcie ilustracyjne. Fot.: Lasmedia

Stanowisko robocze ma gwarantować bezpieczny dostęp i możliwość wykonywania czynności w sposób niezagrażający zdrowiu i życiu operatora ciągnika leśnego

Operator ciągnika leśnego narażony jest podczas swojej wielogodzinnej pracy na wiele różnych zagrożeń. Trudno im jednoznacznie przypisać indeks ważności, czy też uciążliwości, ale najważniejsze z nich to monotypia i monotypowość wykonywanej pracy, które bardzo silnie w negatywny sposób wpływają na psychikę operatora, a przy okazji pojawiające się również bóle szyi, barków i ramion powodują jeszcze silniejsze pogorszenie jego stanu emocjonalnego.

Niejednokrotnie też wpływ na złe samopoczucie operatora potęgowane jest przez niewłaściwy nawiew powietrza, słabo widoczne i nieczytelne wskaźniki i elementy sterownicze na desce rozdzielczej, wnętrze kabiny wykonane z materiałów o słabej jakości, czy też złą widoczność przez szyby kabiny.

Dodatkowo pojawiają się zagrożenia bezpośrednio związane z wykonywaniem samego procesu technologicznego, jak: drgania mechaniczne, hałas, poślizgnięcia, upadki, skaleczenia, wymuszona pozycja, przeciążenie układu ruchu, zapylenie i szkodliwy mikroklimat.

Bezpieczna kabina

Pracujący jako operator ciągnika leśnego zdecydowaną większość czasu spędza w kabinie maszyny, zajmując na fotelu pozycję siedzącą.

Z jednej strony charakteryzuje się ona pewnymi zaletami, do których trzeba zaliczyć przede wszystkim: dużą stabilizację tułowia poprzez ograniczenie tzw. ruchów pozornych pozwalających utrzymać ciało w określonej pozycji, odciążenie kończyn dolnych, niejednokrotnie również i górnych poprzez wsparcie ich na podłokietnikach przy siedziskach, najlepszą koordynację ruchową kończyn, odciążenie układu krwionośnego.

Z drugiej strony nie jest pozbawiona wad, z których najbardziej istotne są: konieczność utrzymywania sylwetki w pozycji wymuszonej i nienaturalnej, ograniczenie co do możliwości zmiany zajmowanej postawy, zwiększenie narażenia na szkodliwy wpływ na organizm operatora błędów w zaprojektowaniu stanowiska pracy.

Kabina operatora ciągnika leśnego lub ciągnika rolniczego pracującego w lesie (dostosowanego do pracy w środowisku leśnym lub nie), jest miejscem gdzie spędza on niemalże całą zmianę roboczą, co stanowi niejednokrotnie 8–12 godzin w ciągu dnia. Dlatego też bardzo istotne jest, aby zapewniała ona właściwe warunki i odpowiedni komfort pracy.

Kabina ciągnika leśnego powinna być zaprojektowana w sposób ergonomiczny i bezpieczny.

Głównymi czynnikami ergonomicznymi w przypadku kabiny jako miejsca pracy operatora maszyny leśnej wpływającymi na bezpieczeństwo i komfort pracy są: dostęp i wykonanie kabiny, fotel operatora, elementy sterownicze i informacyjne w kabinie, pole widoczności z kabiny, jej wyposażenie oraz subiektywne odczucia pracownika.

Dostęp do kabiny – konstrukcja elementów wejścia i dojścia powinna ochraniać przed zagrożeniami związanymi ze zranieniem, zaczepieniem, zakleszczeniem się, oraz być wykonana z wyrobu łatwego do konserwacji, jak i odpornego na czynniki środowiskowe. Najczęściej spotykanym kształtem otworów wejściowych (wyjściowych) jest elipsa, kwadrat, prostokąt lub koło. Schody używane do wejścia (wyjścia) z reguły powinny być proste, aczkolwiek przy uargumentowanym przypadku, zezwala się na zastosowanie zabiegowych schodów kręconych.

Koniecznie jest zastosowanie balustrady, bez krawężnika oraz umiejscowienie poprzeczki w połowie wysokości, od strony wolnego brzegu schodów. Aby zapobiec ześlizgnięciu się operatora, stopnie, szczeble oraz pomosty powinny być wykonane z wykorzystaniem ażurowych otworów, płaskie, posiadać powierzchnię antypoślizgową oraz umożliwić odpływ zebranej wody, jak i łatwość czyszczenia. Warstwa wierzchnia poręczy i uchwytów powinna być gładka, oraz zaleca się zastosowanie na niej materiału o niskim przewodnictwie cieplnym podczas prac przy temperaturze poniżej
0°C. Część chwytowa powinna być okrągła i posiadać na końcu zabezpieczenia uniemożliwiające osunięcie się dłoni. Dodatkowo system dostępu powinien być skonstruowany w sposób zmniejszający wykorzystanie elementów sterowniczych jako uchwytów.

[…]

Ocena ryzyka

Ryzyko zawodowe jest istotnym zagadnieniem dotyczącym bezpieczeństwa i zdrowia pracowników w miejscu pracy. Art. 226 Kodeksu Pracy (2022) jasno informuje o tym, że pracodawca jest zobowiązany do oceny i dokumentacji ryzyka zawodowego związanego z wykonywaną pracą oraz stosowania niezbędnych środków profilaktycznych zmniejszających ryzyko, jak i do poinformowania pracowników o ryzyku zawodowym, z którym wiąże się wykonywana praca, oraz o zasadach ochrony przed zagrożeniami.

Szerzej jest to ujęte w § 39 i 39a w/w Rozporządzenia, gdzie oprócz uprzednio wspomnianych zobowiązań, pracodawca w szczególności powinien:

• przystosować stanowisko, jak i organizację pracy w sposób minimalizujący niedogodności oraz ograniczający trudności z nią związaną;

• likwidować zagrożenia poprzez zastosowanie nowych rozwiązań technologicznych, bądź bezpiecznych lub mniej szkodliwych urządzeń, substancji i innych materiałów;

• w przypadku gdy likwidacja zagrożeń nie jest możliwa – zastosować odpowiednie środki ochrony zbiorowej i indywidualnej.


Definicja ryzyka zawodowego została najprościej ujęta w normie PN-EN ISO 12100: 2012.

Według normy jest to: ,,kombinacja prawdopodobieństwa wystąpienia szkody (urazu lub innego pogorszenia stanu zdrowia) i ciężkości tej szkody”.

Według Polskiej Normy PN-N-18002:2011 „Systemy zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy. Ogólne wytyczne do oceny ryzyka zawodowego”, ocena ryzyka zawodowego składa się z powiązanych ze sobą działań i etapów.

W tej normie można również znaleźć propozycje działań korygujących lub zapobiegawczych, a także przykładowe sposoby oszacowania ryzyka zawodowego w skali trójstopniowej i pięciostopniowej.

Istnieje wiele metod stosowanych w ocenie ryzyka zawodowego, które dobierane są na podstawie celu badań, poziomu szczegółowości, specyfiki otrzymanych wyników i przede wszystkim, w zależności od rodzaju działalności, jednostek organizacyjnych oraz stanowisk pracy. Sposoby dokonywania oceny różnią się praktyką działania przy gromadzeniu informacji odnośnie ryzyka, pulą informacji koniecznych do przeprowadzenia badania, wymogami używanymi w trakcie oceny, jak i rozpiętości zastosowań poszczególnych metod. Przy decydowaniu o metodzie przeprowadzenia oceny ryzyka zawodowego powinno się upewnić, czy są spełnione odpowiednie warunki do zastosowania obranego działania.

Jedną z częściej stosowanych metod, szczególnie ze względu na jej uniwersalność, prostotę, przejrzystość jak i dokładność, jest metoda Risk Score. Jest ona metodą wskaźnikową, która została opracowana w Stanach Zjednoczonych i w matematyczny sposób szacuje wartość zagrożenia. Zgodnie z tą metodą poziom ryzyka określa się jako iloczyn: prawdopodobieństwa wystąpienia zdarzenia niekorzystnego, ekspozycji na zagrożenia, skutków lub strat wynikających z jego wystąpienia.

Zagrożenia związane z pracą na stanowisku operatora ciągnika leśnego wynikają z konieczności obsługi maszyny, jak i jej oprzyrządowania technologicznego. Niekiedy operator opuszcza kabinę, np. podczas przerwy fizjologicznej, przy usuwaniu przeszkody lub okrzesywania przy życiu piły łańcuchowej, co wiąże się z dodatkowymi zagrożeniami.

Integralną częścią każdej listy kontrolnej jest ogólny opis stanowiska pracy (stanowiska roboczego). Zatem w tym przypadku operator ciągnika leśnego sprawdza stan techniczny i przygotowuje ciągnik do pracy. Ustawia parametry robocze ciągnika i współpracujących z nim środków technicznych, uwzględniając warunki pracy. Operator wykonuje również czynności kontrolno-obsługowe i konserwacyjne, w razie konieczności usuwa usterki ciągnika i współpracujących z nim środków technicznych.

W czasie wykonywania pracy kontroluje poprawność wykonywanych operacji technologicznych wykorzystując dźwignie, przyciski, manipulatory i monitory znajdujące się w kabinie ciągnika. Praca może być wykonywana zarówno w dzień, jak i w nocy, w zależności od warunków pogodowych. Ponadto na dużym obszarze może znajdować się kilka ciągników wykonujących tę samą pracę, stąd też istnieje konieczność komunikacji między pracownikami.

To jedynie fragment tekstu, który ukazał się w najnowszym numerze GAZETY LEŚNEJ. Zaprenumeruj największy miesięcznik branżowy w kraju by otrzymywać co miesiąc najświeższe informacje o pracy w lesie!

Zapisz się do Newslettera

Najnowsze artykuły

MAPA WYPADKÓW W LESIE

mapa z buttonem