(tekst bez tabel)

Nazwa działania

Zalesianie gruntów rolnych oraz zalesianie gruntów innych niż rolne

Kod działania

221, 223.

Podstawa prawna

Schemat I - zalesianie gruntów rolnych

Art. 36 lit. b) ppkt i) oraz art. 43 rozporządzenia Rady (WE) nr 1698/2005 z dnia 20 września 2005 r. w sprawie wsparcia rozwoju obszarów wiejskich przez Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich (EFRROW) (Dz. Urz. UE L 277/1 z 21.10.2005 r.).

Art. 30 oraz 31 oraz pkt 5.3.2.2.1 załącznika II do rozporządzenia Komisji (WE) nr 1974/2006 z dnia 15 grudnia 2006 r. ustanawiającego szczegółowe zasady stosowania rozporządzenia Rady (WE) nr 1698/2005 w sprawie wsparcia rozwoju obszarów wiejskich przez Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich (EFRROW) (Dz. Urz. UE L 368/15 z 23.12.2006 r.).

Schemat II - zalesianie gruntów innych niż rolne

Art. 36 lit. b) ppkt iii) oraz art. 45 rozporządzenia Rady (WE) nr 1698/2005 z dnia 20 września 2005 r. w sprawie wsparcia rozwoju obszarów wiejskich przez Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich (EFRROW) (Dz. Urz. UE L 277/1 z 21.10.2005 r.).

Art. 30 oraz pkt 5.3.2.2.3 załącznika II do rozporządzenia (WE) nr 1974/2006 z dnia 15 grudnia 2006 r. ustanawiającego szczegółowe zasady stosowania rozporządzenia Rady (WE) nr 1698/2005 w sprawie wsparcia rozwoju obszarów wiejskich przez Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich (EFRROW) (Dz. Urz. UE L 368/15 z 23.12.2006 r.).

Uzasadnienie

W Rzeczypospolitej Polskiej występuje nadwyżka gruntów niskich klas bonitacyjnych użytkowanych do niedawna bądź jeszcze obecnie jako grunty rolne. Wyłączenie tych gruntów z uprawy ma uzasadnienie ekonomiczne z uwagi na ich niską produktywność. Zalesienie takich gruntów wpływa korzystnie na ich wartość ekonomiczną i jednocześnie pozwala na znaczącą poprawę wskaźników statystycznych dotyczących wielkości obszarów leśnych w Rzeczypospolitej Polskiej.

Proponowane rozwiązania w zakresie sposobu zakładania upraw, ich składu gatunkowego oraz wykorzystania istniejących samosiewów, wpłyną korzystnie na utrzymanie różnorodności biologicznej oraz kondycję zakładanych upraw leśnych.

Cele działania

1. Powiększenie obszarów leśnych poprzez zalesianie.

2. Utrzymanie i wzmocnienie ekologicznej stabilności obszarów leśnych poprzez zmniejszenie fragmentacji kompleksów leśnych i tworzenie korytarzy ekologicznych.

3. Zwiększenie udziału lasów w globalnym bilansie węgla oraz ograniczeniu zmian klimatu.

Podstawowe wymagania

Podstawowe wymagania oznaczają normy obowiązkowe, które muszą być przestrzegane przy prowadzeniu działalności rolniczej, związane w szczególności z ochroną środowiska.

Zgodnie z art. 51 ust. 3 rozporządzenia Rady (WE) nr 1698/2005, do czasu przejścia Polski z systemu jednolitej płatności obszarowej (ang. SAPS ? Single Area Payment Scheme) na system płatności jednolitej (ang. SPS ? Single Payment Scheme) obowiązują podstawowe wymagania określone w art. 5 rozporządzenia Rady (WE) Nr 1782/2003 ustanawiającego wspólne zasady dla systemów wsparcia bezpośredniego w ramach wspólnej polityki rolnej i ustanawiającego określone systemy wsparcia dla rolników oraz zmieniającego niektóre rozporządzenia (Dz. Urz. UE L 270 z 21.10.2003, str. 1; Dz. Urz. UE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 3, t. 40, str. 269).

Od momentu przejścia na system jednolitej płatności podstawowe wymagania oznaczają odpowiednie normy obowiązkowe zgodnie z art. 4 i 5 oraz załącznikami III i IV rozporządzenia Rady (WE) nr 1782/2003.

Definicja gruntów rolnych

Grunty, które użytkowane są jako grunty orne oraz sady, położone poza granicami obszarów Natura 2000 (Schemat I).

Definicja rolnika

Osoba fizyczna lub prawna lub grupa osób fizycznych lub prawnych, bez względu na status prawny takiej grupy i jej członków w świetle prawa krajowego, których gospodarstwo znajduje się na terytorium Wspólnoty określone w art. 299 Traktatu, oraz które prowadzą działalność rolniczą.

Zasady i kryteria wyboru obszarów do zalesienia

Potrzeby zalesieniowe kraju oszacowane w Krajowym Programie Zwiększania Lesistości (KPZL 1995, 2003), przyjętym do realizacji uchwałą Rady Ministrów, określają docelowy poziom lesistości Polski planowany na poziomie 30% pow. kraju w perspektywie 2020 r. Z KPZL wynika, że w Polsce ma miejsce nadmierne użytkowanie gruntów o małej przydatności rolniczej i podatnych na zagrożenia (np. erozja, zanieczyszczenie wód). Biorąc pod uwagę planowany wzrost lesistości kraju zasadne jest wsparcie procesu zalesiania gruntów własności prywatnej i komunalnej, a następnie zapewnienie właściwej pielęgnacji nowych nasadzeń we wczesnych etapach ich rozwoju.

Zalesienia te będą dostosowane do lokalnych warunków siedliskowych i krajobrazowych zgodnie z wymogami określonymi w krajowych wytycznych w sprawie uporządkowania przestrzeni rolno-leśnej.{mospagebreak}

Odniesienie do planów urządzenia lasu

(z uwzględnieniem aspektów środowiskowych)

W lasach nie stanowiących własności Skarbu Państwa sporządza się uproszczone plany urządzania lasu, których wykonanie dla każdego kompleksu leśnego zleca właściwy miejscowo starosta, a w przypadku gdy kompleks leśny jest mniejszy niż 10 ha gospodarowanie w takim lesie odbywa się na podstawie decyzji starosty. Wymogi zawarte w przepisach o lasach skutkują podobnymi wymogami wykonania planów bądź decyzji określając zasady kierujące ochroną przyrody w takich kompleksach leśnych.

Lasy na najcenniejszych siedliskach są także chronione na podstawie przepisów o ochronie przyrody, pozwalających na wprowadzanie form ochrony adekwatnych do walorów chronionych siedlisk, dla których sporządza się plany ochrony, a w sytuacji wygaśnięcia planu ochrony wprowadza się roczne zadania ochronne do czasu opracowania nowego planu.

Program ten wyłącza ze wsparcia grunty położone w granicach obszarów Natura 2000 z uwagi na fakt, iż obszary te nie mają obowiązujących planów zarządzania wskazujących grunty bez przeciwwskazań środowiskowych do zalesiania wynikających z wymogów ochrony cennych gatunków roślin i zwierząt oraz siedlisk priorytetowych określonych w dyrektywie Rady 79/409/EWG z dnia 2 kwietnia 1979 r. w sprawie ochrony dzikiego ptactwa oraz dyrektywie Rady 92/43/EWG z dnia 21 maja 1992 r. w sprawie ochrony siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory.

Program ten uwzględnia wskazania odnośnie wielofunkcyjnego rozwoju gospodarki leśnej i leśnictwa określone we Wspólnotowej Strategii Leśnej (EU Forest Action Plan).

Zakres działania

Zgodnie z art. 43 rozporządzenia Rady (WE) nr 1698/2005, Działanie 2.4 obejmuje następujące formy pomocy:

1) wsparcie na zalesienie, która pokrywa koszty założenia uprawy zgodnie z zasadami obowiązującymi w krajowych przepisach o lasach (Zasady Hodowli Lasu) oraz jeśli jest to uzasadnione - ochrony przed zwierzyną poprzez grodzenie uprawy;

2) premię pielęgnacyjną za utrzymanie nowej uprawy leśnej oraz za ochronę indywidualną sadzonek drzew przed zwierzyną;

3) premię zalesieniową, stanowiącą ekwiwalent za wyłączenie gruntu z upraw rolnych.

Specyfiką Polski jest duże rozdrobnienie własności gruntów użytkowanych rolniczo, zarówno co do powierzchni, jak i szerokości działek, co zasadniczo ogranicza możliwość ich zalesiania z uwagi na nie spełnianie wymogów minimalnej powierzchni (0,5 ha) oraz minimalnej szerokości działki (20 m). Wskazane jest dla właściwego gospodarowania na gruntach o silnie rozdrobnionej własności odstąpienie od jednego z tych wymogów, w ściśle określonej sytuacji. Proponuje się możliwość odstąpienia od wymogu minimalnej szerokości dla gruntów planowanych do zalesienia, graniczących z istniejącymi kompleksami leśnymi.

Schemat I. Zalesienie gruntów rolnych

Schemat I dotyczy leśnego zagospodarowania gruntów uprawianych rolniczo, zakładanych sztucznie (poprzez sadzenie).

Pomoc udzielana w ramach Schematu I dotyczy:

1) założenia uprawy leśnej (wsparcie na zalesienie);

2) pielęgnacji uprawy leśnej (premia pielęgnacyjna);

3) utraconego dochodu z tytułu wyłączenia gruntów spod uprawy rolnej (premia zalesieniowa).

Schemat II. Zalesianie gruntów innych niż rolne

Schemat II dotyczy wyłącznie leśnego zagospodarowania opuszczonych gruntów rolniczych lub innych gruntów odłogowanych, dla których zalesienie stanowi racjonalny sposób zagospodarowania (np. ochrona przed erozją). Zakłada się tu możliwość wykorzystania sukcesji naturalnej w obrębie ww. gruntów.

W przypadku zalesienia z wykorzystaniem drzew rodzimych gatunków lasotwórczych (Tabela 40) będących efektem sukcesji naturalnej na gruntach przeznaczonych do zalesienia przyjęto, iż maksymalny wiek drzew nie może przekraczać 20 lat (I klasa wieku drzewostanów), pokrycie powierzchni gruntu przez drzewa i krzewy powinno przekraczać 50%. W przypadku niższego pokrycia powierzchni przez korony drzew przewiduje się adaptowanie drzew przy przygotowywaniu powierzchni pod zalesienie.

Wsparcie udzielane w ramach Schematu II dotyczy:

1) założenia uprawy leśnej (wsparcie na zalesienie);

2) pielęgnacji uprawy leśnej (premia pielęgnacyjna).

Jednostki samorządu terytorialnego mogą ubiegać się, w ramach obydwu schematów, wyłącznie o wsparcie na zalesienie (art. 43 ust 2 rozporządzenia Rady (WE) nr 1968/2005).

Warunkiem uzyskania pomocy będzie spełnienie następujących wymogów:

1) zalesienia gruntów rolnych (Schemat I) mogą być wykonywane na gruntach rolnych użytkowanych jako grunty orne oraz sady, położonych poza granicami obszarów Natura 2000;

2) zalesienia gruntów innych niż rolne (schemat II) mogą być wykonywane na odłogowanych gruntach rolniczych, w szczególności z samosiewem drzew rodzimych gatunków lasotwórczych w I klasie wieku (do 20 lat) oraz na innych gruntach odłogowanych wymagających ochrony przed erozją, położonych poza granicami obszarów Natura 2000;

3) do zalesienia mogą być przeznaczane grunty przewidziane do zalesienia w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego lub na podstawie zapisów w studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy (zasady opracowywania powyższych dokumentów w kontekście zalesień zostały zamieszczone w załączniku 12 do Programu);

4) zalesienia będą wykonywane zgodnie z wymogami ochrony przeciwpożarowej wynikającymi z przepisów wykonawczych ustawy o lasach;

5) beneficjent będzie przestrzegał podstawowych wymagań na obszarze całego gospodarstwa rolnego (dotyczy Schematu I);

6) minimalna powierzchnia zalesienia wynosi 0,5 ha, przy minimalnej szerokościzalesionej działki - 20 m, z wyjątkiem gruntów graniczących z lasem.

W przypadku wniosku składanego przez grupę rolników łączna powierzchnia zakwalifikowana do zalesienia musi wynosić 2 ha w jednym obrysie;

7) maksymalna powierzchnia gruntu do zalesienia zgłaszana w okresie programowania 2007-2013 przez jednego producenta rolnego nie może być większa niż 20 ha;

8) wykorzystywanie do zalesień jedynie rodzimych gatunków drzew i krzewów, zgodnie z przepisami o leśnym materiale rozmnożeniowym;

9) w celu dostosowania zalesień do lokalnych warunków siedliskowych, ustalając skład gatunkowy uprawy leśnej uwzględnia się rolniczą klasyfikację gruntów rolnych oraz regionalizację przyrodniczo-leśną zgodną z ustawą o leśnym materiale rozmnożeniowym (załącznik 13 do Programu);

10) materiał sadzeniowy musi spełniać wymagania jakościowe określone w ustawie o leśnym materiale rozmnożeniowym.

Rodzime gatunki drzew i krzewów do zalesiania zostały określone w tabeli 40. Średnia liczba sadzonek z odkrytym systemem korzeniowym przypadająca na 1 ha zalesianych gruntów wyniesie około 8000 sztuk (dokładne dane będą określane każdorazowo w planie zalesienia).

Zgodnie z przepisami o ochronie przyrody każde zalesienie planowane w granicach parku krajobrazowego i rezerwatu przyrody powinno być zaopiniowane przez właściwego miejscowo wojewodę (wojewódzkiego konserwatora przyrody), lub w przypadku parku narodowego przez dyrektora tego parku, w celu potwierdzenia, iż jego wykonanie jest zgodnie z planem ochrony tego obszaru i nie pogorszy stanu siedlisk i gatunków uznanych za priorytetowe przez WE.{mospagebreak}

 
Zgodność z wymogami ochrony przeciwpożarowej

Zalesienia będą wykonywane zgodnie z wymogami ochrony przeciwpożarowej wynikającymi z przepisów wykonawczych ustawy o lasach.

Metodologia kalkulacji wysokości wsparcia

Kalkulacja wysokości wsparcia bazuje na rzeczywistych kosztach związanych z zakładaniem, pielęgnacją i ochroną upraw leśnych w różnych regionach kraju w 2006 r., które zostały zebrane przez pracowników Instytutu Badawczego Leśnictwa.

Ponieważ analiza czynników kształtujących koszty założenia uprawy, jej pielęgnacji i ochrony nie wykazała istotnego zróżnicowania regionalnego, bazowano na kosztach uśrednionych w skali kraju (załącznik 14 do Programu).

Forma i wysokość pomocy

Wsparcie na zalesienie polega na dofinansowaniu kosztów założenia uprawy81, wykonania poprawek w drugim roku i zabezpieczenia przed zwierzyną. Zgodnie z rozporządzeniem Komisji (KE) nr 1974/2006, wsparcie to ma postać zryczałtowanej płatności w przeliczeniu na 1 hektar zalesianych gruntów.

Wsparcie będzie wypłacane jednorazowo po założeniu uprawy.

Wysokość kwoty wsparcia jest zróżnicowana w zależności od: a) proporcji gatunków iglastych i liściastych w strukturze drzewostanu;

b) wykonania grodzenia całości lub części uprawy w celu zabezpieczenia sadzonek drzew przed zwierzyną;

c) ukształtowania terenu, przy czym przyjęto, że na stokach o spadku większym niż 120 koszty zalesień zwiększają się o 40% w stosunku do kosztów zalesień gruntów o korzystnej konfiguracji.

Premia pielęgnacyjna stanowi zryczałtowaną płatność w przeliczeniu na jeden hektar zalesionych gruntów, wypłacaną co roku, przez 5 lat od założenia uprawy, która uwzględnia koszty prac pielęgnacyjnych (zwalczanie chwastów i patogenów), ochronę indywidualną cennych drzew82 (smarowanie repelentami, osłony z 3 palików, owijanie wierzchołków drzewek wełną owczą) oraz czyszczenie wczesne (CW).

Premia zalesieniowa stanowi zryczałtowaną płatność w przeliczeniu na 1 ha zalesionych gruntów, wynikającą z utraconych dochodów z tytułu przekształcenia gruntów rolnych na grunty leśne i jest wypłacana co roku, przez 15 lat od założenia uprawy leśnej. Wysokość dochodu i jego źródła pochodzenia ustalana będzie na podstawie dochodów z roku poprzedzającego składanie wniosku o przystąpienie do programu. Otrzymają ją rolnicy, których udział dochodu z rolnictwa przekracza 25% dochodu całkowitego w gospodarstwie, zgodnie z relacjami wysokości maksymalnych stawek umieszczonych w załączniku do rozporządzenia Rady (WE) nr 1698/2005, przy zastosowaniu kursu 3,9038 PLN, stanowiącego średni kurs za 2006 rok, obliczony na podstawie kursów miesięcznych publikowanych przez Europejski Bank Centralny.

Premia zalesieniowa podlega prawu dziedziczenia. Pomoc nie będzie przyznawana:

1) rolnikom korzystającym ze wsparcia w postaci renty strukturalnej;

2) na zalesianie gruntów położonych w granicach obszarów Natura 2000;

3) na plantacje choinek świątecznych;

4) na plantacje drzew szybkorosnących.

Wsparcie na zalesienie oraz premia pielęgnacyjna i zalesieniowa są finansowane w całości ze środków publicznych EU i krajowych, w stosunku 80% - UE i 20% - środki krajowe. Wysokość wsparcia nie przekracza maksymalnych stawek pomocy określonych w załączniku do rozporządzenia Rady (WE) nr 1698/2005.

Definicja beneficjenta

Rolnik - właściciel gruntów rolnych oraz gruntów innych niż rolne, z wyłączeniem jednostek organizacyjnych nieposiadających osobowości prawnej reprezentujących Skarb Państwa w zakresie zarządzania mieniem stanowiącym własność Skarbu Państwa.

Kryteria dostępu

Pomoc może być przyznana rolnikowi, jeżeli:

1) otrzymał pozytywną decyzję o warunkach zagospodarowania terenu wydaną przez właściwy miejscowo organ gminy (wójta, burmistrza, prezydenta);

2) otrzymał pozytywną opinię dla zalesienia planowanego:

a) w parkach krajobrazowych oraz rezerwatach przyrody ? wydaną przez właściwego miejscowo wojewodę (wojewódzkiego konserwatora przyrody),

b) w parku narodowym ? wydaną przez dyrektora tego parku, 3) uzyskał pozytywną decyzję (postanowienie) o przystąpieniu do programu zalesieniowego;

3) uzyskał pozytywną decyzję (postanowienie) o przystąpieniu do programu zalesieniowego;

4) zobowiąże się do przestrzegania warunków i terminów określonych w szczegółowym planie zalesieniowym;

5) przedłoży oświadczenie o wykonaniu zalesienia.

Pozytywna opinia wydana przez właściwego miejscowo wojewodę (wojewódzkiego konserwatora przyrody) dla planowanego zalesienia w parku krajobrazowym lub rezerwacie przyrody lub przez dyrektora parku na obszarze parku narodowego, oznacza zgodę tego organu na wykonanie zalesienia na tym obszarze. Zgoda ta warunkuje wykonanie zalesienia. Opinia jest oparta na aktualnej wiedzy dotyczącej stanu ochrony przyrody na danym obszarze.

Zasięg geograficzny

Cały kraj

Postanowienia przejściowe

Zobowiązania w zakresie pomocy przyznanej na zalesienia w ramach PROW 2004-2006 będą przeniesione w ciężar finansowania PROW 2007-2013. Szacunkowa kwota wydatków na zobowiązania podjęte w ramach PROW 2004 ? 2006 wynosi ok. 183 mln euro.

Finansowanie

Koszt całkowity: 653 501 520 EUR

Wydatki publiczne: 653 501 520 EUR