Susza zamienia lasy w źródło emisji CO₂
15 lipca, 2025
Które gatunki drzew znikną z europejskich lasów?
Autor: Michał Procner
Zmiany klimatu mogą wyprzeć sosny, brzozy, świerki i modrzewie, pojęcie gatunku lasotwórczego traci na znaczeniu – mówił prof. Andrzej Jagodziński.
Profesor Andrzej Jagodziński – dyrektor instytutu Dendrologii PAN w Kórniku i wykładowca na Wydziale Leśnym i Technologii Drewna Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu – bada ekologię lasu od ponad 20 lat. Teraz, w świetle najświeższych badań dotyczących zmian klimatu i ich wpływu na drzewa, stara się przewidzieć przyszłość europejskich lasów.
Zgodnie z badaniami przeprowadzonymi jeszcze w 2018 roku, wskutek zmian klimatu, za około 50 lat zasięg geograficzny jodły pospolitej, buka zwyczajnego, jesiona wyniosłego oraz dębu szypułkowego i bezszypułkowego może się zwiększyć. Na liście gatunków „przegrywających” ze zmianami znalazły się tymczasem sosna zwyczajna, świerk pospolity, modrzew europejski i brzoza brodawkowata – gatunki, które w Polsce zajmują około 75 proc. powierzchni lasów!
W symulacji pod uwagę wzięto amplitudę temperatur w ciągu roku, średnią temperaturę najcieplejszego kwartału, maksymalną temperaturę najcieplejszego miesiąca, a także ilość opadów atmosferycznych w najcieplejszym kwartale.
– Już wówczas nasunęło się nam szereg ważnych pytań. Jakie konsekwencje ekologiczne, społeczne i gospodarcze wywrze redukcja powierzchni zajmowanej dziś przez dominujące w Polsce oraz Europie gatunki drzew? Jak przełoży się to na występowanie innych gatunków roślin, zwierząt i grzybów ściśle powiązanych z wymienionymi gatunkami drzew? Czy „zwolnione” miejsca zostaną „zagospodarowane” przez inne gatunki? Jeśli tak, to w jakim tempie? – pisze prof. Jagodziński na łamach Gazety Wyborczej.
Nowe badania w tym samym zakresie pokazują jednak, że zmiany mogą nadejść szybciej niż wcześniej przypuszczano. Uczeni szacują, że powinniśmy się ich spodziewać już za około trzydzieści lat, a nie pięćdziesięciu.
Naukowcy posiadają dziś dokładniejsze prognozy zmian klimatu i bardziej kompletne dane dotyczące rozmieszczenia gatunków drzew w Europie. W analizie uwzględniono gatunki istotne gospodarczo: jodłę pospolitą, olszę czarną, brzozę brodawkowatą, buka zwyczajnego, jesion wyniosły, modrzew europejski, świerk pospolity, sosnę zwyczajną oraz dęby szypułkowy i bezszypułkowy. Uczeni sprawdzili też scenariusze dla drzew mniej istotnych z punktu widzenia gospodarki, które pełnią rolę biocenotyczną: klon zwyczajny i klon jawor, grab pospolity, wiśnię ptasią, jarząb brekinię, lipę drobnolistną i szerokolistną oraz wiązy: górski, szypułkowy i pospolity.
– Gatunki drzew ważne dzisiaj dla gospodarki leśnej, tj. sosna, świerk oraz modrzew, mogą utracić ponad połowę zajmowanego dzisiaj obecnie areału w Europie, przewidujemy rychłą utratę ich dominującej roli w naszych lasach. Występowanie dębów i buka, choć odporniejszych na zmiany w porównaniu do wymienionych gatunków drzew iglastych, lokalnie także będzie zagrożone – pisze prof. Jagodziński.
Co ciekawe, na znaczeniu może zyskać grab pospolity, klon jawor, czereśnia ptasia czy lipa szerokolistna.
Zmiany klimatu widoczne już dziś
Już teraz naukowcy obserwują wiele skutków globalnej zmiany klimatu: wzrost średniej temperatury globalnej, częstsze przypadki skrajnie wysokich temperatur, deficyt opadów, skrócenie okresu chłodu, wzrost częstotliwości opadów o charakterze nawalnym w strukturze opadów czy wzrost częstotliwości zjawisk o charakterze ekstremalnym.
Od dekad dostrzegamy szybsze tempo wzrostu i przyrostu drzew (to wiąże się także z olbrzymią ilością zanieczyszczeń związkami azotowymi emitowanymi do środowiska), co jednak współcześnie może skutkować przyspieszonym rozpadem wielu drzewostanów, szczególnie gdy są to jednogatunkowe drzewostany iglaste rosnące na żyznych siedliskach – pisze prof. Jagodziński.
Wiele drzewostanów zamiera ze względu na deficyt wody. Drzewa są osłabione i łatwiej padają ofiarą zarówno czynników środowiskowych (takich jak silne wiatry), jak biotycznych. Produkowanych jest coraz mniej nasion. Coraz większa jest presja gatunków inwazyjnych, a lista szkodników wśród owadów czy grzybów stale rośnie.
Gospodarka leśna musi się zmienić
Prof. Jagodziński jest zdania, że leśnicy powinni przemyśleć kwestie hodowli i ochrony lasu w obliczu nadchodzących zmian. Ale nie tylko oni: społeczeństwo z kolei będzie musiało zrozumieć konieczność przebudowy drzewostanów.
Szczególnie wrażliwe na zmiany są drzewostany jednowiekowe i jednogatunkowe, niedostosowane do siedliska. W takich miejscach przebudowa jest potrzebna najpilniej i leśnicy już od parudziesięciu lat działają, wprowadzając domieszki liściaste i wzbogacając skład gatunkowy.
By przeciwdziałać negatywnym skutkom zmian, potrzebujemy też lepszej retencji wodnej w lasach, lepszego doboru gatunków do lokalnych warunków siedliskowych czy zróżnicowania struktury wiekowej drzewostanów.
– Tak jak spojrzenie na las (jako ekosystem) wymaga ujęcia holistycznego, tak i na społeczną i gospodarczą rolę lasów należy spojrzeć szeroko, chroniąc wszystkie funkcje pełnione przez lasy narzędziami znanymi nie tylko naukom leśnym – pisze prof. Jagodziński.
Źródło: Gazeta Wyborcza
Zapisz się do Newslettera
Najnowsze artykuły
Urządzenie „Fagersta”
14 lipca, 2025
EKO‑LAS 2025: branża spotyka się w Mostkach
12 lipca, 2025
Letnia szkoła drwala
10 lipca, 2025
MAPA WYPADKÓW W LESIE
Zajrzyj na nasze inne serwisy
© Lasmedia 2024